Ndoa za utotoni zimekuwa donda ndugu Afrika

Mkurugenzi-Mtendaji-Tamwa-Valerie-Msoka-akifafanua-jambo.

*Kila siku watoto wengi hupata ujauzito

Grace Gurisha

TANZANIA ni miongozi mwa nchi za Afrika zenye idadi kubwa ya ndoa za utotoni, hali inayosababisha mtoto wa kike kutokuwa na maendeleo.

Mkoa wa Shinyanga ulio kaskazini magharibi mwa Tanzania ndiyo unaotajwa kuongoza kwa mimba na ndoa za utotoni, ikilinganishwa na mikoa mingine.

Hali hiyo inasababishwa na mambo mengi yaliyowazunguka, jambo ambalo linamfanya mtoto wa kike kuishi katika mazingira magumu.

Mimba za utotoni zimekuwa zikiwatesa watoto katika baadhi ya mikoa kutokana na watu kutokuwa na elimu ya kutosha kuhusiana na malezi ya watoto na haki zao.

Ili kutokomeza ndoa hizi ni lazima watu wakaungana kwa pamoja kupiga vita ukatili huo, kwani mtoto wa kike ana haki ya kusoma.

Baadhi ya mila, desturi na sheria zinasababisha kuchangia ndoa za utotoni kuongezeka kwa kasi kubwa, hali itakayomfanya mtoto huyo kuwa mnyonge.

Vyombo vya habari vimekuwa vikiripoti matukio ya kikatili kwa watoto kwa uwazi na ukweli, hali inayofanya mtoto kuona kuwa anajaliwa.

Takwimu za Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Watoto (Unicef) zinaonesha kuwa, kwa siku moja, watoto 16 wanapata mimba za utotoni.

Hayo yanasemwa na Mkurugenzi Mtendaji Chama cha Wanahabari Wanawake Tanzania (Tamwa), Valerie Msoka, baada ya kupokea tuzo ya CEFM Champion kutoka kwa Balozi wa Canada nchini, Alexandre Leveque kuwa balozi wa kupinga ndoa za utotoni na ukeketaji.

Msoka amekuwa mtu wa kwanza kutunukiwa tuzo hiyo, baada ya kuonekana kuwa yeye ndiye anayefaha kuoneza elimu ya kutokomeza ukatili huo kutokana na uhodari wake wa kupigania haki.

“Tuzo hii ni yetu wote, kama si kwa ushirikiano wenu wadau wa maendeleo, vyombo vya habari ambavyo tumefanya kazi kwa karibu na jamii kwa ujumla. Ni matumaini yangu kuwa tutaendelea kushikamana kuhakikisha kuwa hadhi ya mtoto wa kike inalindwa ipasavyo,” anasema.

Anaongeza kuwa Canada ni nchi ambayo inapiga vita vitendo vya ukatili kwa kijinsia hasa ndoa za utotoni kuhakikisha kuwa mtoto wa kike anapata haki zake za msingi.

Anafafanua kuwa kampeni hiyo itakuwa endelevu kwa lengo la kuliweka suala hilo lizungumzwe ili mtoto wa kike awe na haki sawa kama mtoto wa kiume.

“Muacheni mtoto wa kike asome, acheze kama ni mtoto wa kiume, baadhi ya watoto wamekuwa hawapati hata muda wa kucheza wao kazi yao kunisaidia kazi za nyumbani na kuolewa.

“Hali inatisha kuna mtoto wa miaka 12 amefariki kwa sababu ya uzazi, halafu mume wake yupo jambo linalotia simanzi mtoto anaangamia bila hatia, tunatakiwa tuungane tutokomeze ukatili huu,” anasema Msoka.

Anasema ndoa za utotoni zinasababisha watoto kupata matatizo katika njia yake ya haja ndogo wakati wa kujifungua, ambapo wengi wa watoto hao wanapata fistula.

Pia, anasema mtoto akiozwa kwenye familia atateseka kwa sababu atakuwa hana kauli ndani ya nyumba kutokana na mume wake kumdharau kutokana na umri wake mdogo.

Anafafanua kuwa kinachotakiwa ni kuweka misimamo ya mambo mbalimbali ili kuhakikisha ukatili wa kijinsia unatoweka kwani kutokuweka msimamo ni changamoto kubwa katika kampeni hii.

Anafafanua kuwa ukeketaji ni kitendo cha kuondoa au kukata kisehemu au sehemu ya uke (kinembe) cha mwanamke kinachofanywa na mtu anayeitwa ngariba.

Kitendo hicho kimekuwa na madhara kwa mtu anayefanyiwa ikiwemo maambukizi ya Virusi Vya Ukimwi kutokana na kuchangia vifaa vinavyotumika kukeketea.

Anasema madhara mengine ni kifo, ambapo kinasababishwa na kutoka damu nyingi, hatari ya kupata maradhi na mwanamnke kupata maumivu makali wakati wa kujifungua.
Balozi wa Canada

Kwa upande wa Balozi wa Canada nchini, Alexandre Leveque anasema Msoka amekuwa mwanaharakati wa kwanza kutunikiwa tuzo hiyo na ubalozi wake kama ishara ya kukubali mchango wake kupiga vita ndoa za utotoni na ukeketaji kwa watoto wa kike.

“Msoka ametumia ujuzi wake kama mwanahabari aliyebobea, mwanaharakati na mpenda maendeleo kwa kushirikiana na wadau mbalimbali bila kujali litakalomtokea au kueleweka vibaya na jamii ndiyo maana alistahili kupata tuzo hiyo.

Balozi Leveque anasema watoto wa kike na wanawake wanafanyiwa vitendo vya kiukatili, ambapo wanahitaji mtu wa kuwasemea: mtu ambae ataelezea taarifa zao zinakazosaidia kuwaweka watu pamoja na kuleta mabadiliko yenye tija, ambaye ni Msoka.

“Watoto wa kike milioni 14 duniani huozeshwa kila siku katika umri mdogo chini ya 18 jambo ambalo ni kinyume cha haki za mtoto na ukiukwaji wa haki za binadamu.

“Tanzania ni miongoni mwa nchi zinazoongoza kwa ndoa za utotoni na mikoa husika ni Shinyanga, Tabora, Mara, Lindi, Mbeya na Morogoro,” anasema Balozi Leveque.

Pia, balozi huyo sanajari na hayo yote ameahidi kuunga mkono jitihada zinazomlinda mtoto wa kike ili kuendeleza kampeni ya ‘Zero Marriage’ kwa mkoa wa Mara uliyozindiliwa mwaka 2014 na aliyekuwa mke wa Hayati Nelson Mandela, Graca Machel.

Katibu Mkuu Maembe

Kwa upande Katibu Mkuu wa Wizara ya Jinsia na Watoto, Anna Maembe ambaye na yeye alishuhudia kukabidhiwa kwa tuzo hiyo, ameiomba jamii ibadili mtizamo wa katika masuala ya ndoa za utotoni wakati sheria ya ndoa kwa watoto ikiwa bado inafanyiwa marekebisho katika mchakato wa Katiba.

Anasema kuoa msichana au binti aliyechini ya umri wa miaka 18 ni ubakaji na kwamba mtoto si mke.

“Watoto wote ni wale walio na umri chini ya 18,lakini kutokana na sheria ya ndoa ya mwaka 1971 kutoa fursa kwa mtoto alie na miaka 14 kuolewa kunaleta tatizo kubwa kwa wadau wa kutetea haki za jinsia na watoto.

Tunatambua hii sheria haitoi uhuru haki ya kupata elimu kwa mtoto kike na Serikali ipo mbioni kuibadilisha lakini pia niiombe jamii kubali mtizamo na asiwepo mtu anayekubali kukubali kumoza mwanaye angali akiwa na umri mdogo,” anasema

Katibu huyo anasema utafiti unaonesha kwamba kati ya wasichana watano wawili kati yao kupata mimba kabla ya kufikia umri wa miaka 18 kila mwaka nchini Tanzania. Tunatakiwa tuungane kutokomeza ukatili huo.